Сүүлийн жилүүдэд дэлхий нийтэд, тэр дундаа Монгол Улсад санхүүгийн технологийн (финтек) дэвшил эрчимтэй хөгжиж байна. Энэхүү хөгжлийн нэгэн чухал хэсэг нь дижитал зээлийн үйлчилгээ бөгөөд гар утасны аппликейшн ашиглан зээл авах боломж өргөн цар хүрээг хамарчээ. 2025 оны байдлаар Монгол Улсад 30 гаруй зээлийн аппликейшн хэрэглэгчдэд жижиг болон дунд хэмжээний зээл, цалингийн зээл, "Одоо худалдаж аваад, дараа төлөх" (BNPL) зэрэг олон төрлийн үйлчилгээг санал болгож байна.
Дижитал Зээлийн Зах Зээлийн Өнөөгийн Тойм
2022 оноос хойш финтек зээлийн аппликейшнүүд банкны үйлчилгээнд бүрэн хамрагдаагүй иргэдэд чиглэн эрчимтэй өргөжиж ирсэн. 2024 оны эцсийн байдлаар хэрэглээний зээлийн үлдэгдэл 11.4 их наяд төгрөгт хүрч, өмнөх оноос 35.5 хувиар өссөн нь уг салбарын асар хурдацтай өсөлтийг харуулж байна. Үүний дотор цалингийн зээл 23.7 нэгж хувиар, тэтгэврийн зээл 5.3 нэгж хувиар өсөлтийг түүчээлсэн байна.
Монголбанк инфляцийг хязгаарлах зорилгоор 2025 оны гуравдугаар сард бодлогын хүүгээ 12 хувь болгож нэмэгдүүлсэн бөгөөд шинээр олгох хэрэглээний зээлд өр-орлогын харьцааг 50 хувиас хэтрүүлэхгүй байх хязгаарлалтыг тогтоосон. Эдгээр арга хэмжээ нь зээлдэгчдийг хэт их өрлөх эрсдэлээс хамгаалах зорилготой юм. Дижитал зээлийн үйлчилгээний тусгай зөвшөөрөл, хяналтыг Санхүүгийн Зохицуулах Хороо (СЗХ) болон Монголбанк хэрэгжүүлдэг бөгөөд Хэрэглэгчийн эрх ашгийг хамгаалах тухай хууль, Банкны тухай хууль зэрэг хуулиудаар зохицуулагддаг.
2025 оны дунд үеийн байдлаар Андройд болон iOS үйлдлийн системүүд дээр 30 гаруй зээлийн аппликейшн идэвхтэй ажиллаж байна. Эдгээр аппликейшнүүд нь 50,000 төгрөгөөс 20 сая төгрөг хүртэлх зээлийг санал болгож, жилийн хүүгийн хувь (ЖХХ) нь 6 хувиас 39.6 хувь хооронд хэлбэлздэг.
Гол Зээлийн Аппликейшн Болон Платформууд
Монгол Улсын дижитал зээлийн зах зээлд олон тоглогчид байдаг ч дараах аппликейшнүүд нь хамгийн өргөн тархсан бөгөөд хэрэглэгчдийн дунд танил болсон юм.
1. LendMN
- Бүртгэл: ЛэндМН ББСБ ХК, Монгол Улсын хөрөнгийн бирж дээр бүртгэлтэй компани.
- Зээлийн бүтээгдэхүүн: 20 сая төгрөг хүртэлх зээл олгодог. Хиймэл оюунд суурилсан зээлийн үнэлгээтэй. Жишээлбэл, автомашины зээл нь 48 сарын хугацаатай, сарын 2.3 хувийн хүүтэй (ойролцоогоор ЖХХ ~27.6%) байж болно.
- Жилийн хүүгийн хувь (ЖХХ): Ойролцоогоор 27.6% (бусад мэдээлэл олон нийтэд нээлттэй бус).
- Нөхцөл, хураамж: Зээл олголтын хураамжгүй.
- Бүртгэл/Танилт: Дижитал иргэний үнэмлэх, утасны дугаар, хиймэл оюунаар баталгаажуулдаг.
- Үнэлгээ: Хиймэл оюун болон Монголбанкны Төв Зээлийн Мэдээллийн сантай холбогдсон.
- Зохицуулалтын байдал: СЗХ-ны тусгай зөвшөөрөлтэй.
- Хэрэглэгчийн үнэлгээ: Google Play Store дээр 4.3 үнэлгээтэй (4,200 гаруй үнэлгээ).
2. Simple.mn
- Бүртгэл: Ашид Капитал ХХК, 2020 оны хоёрдугаар сараас эхлэн ББСБ-ын тусгай зөвшөөрөлтэй.
- Зээлийн бүтээгдэхүүн: 50,000 төгрөгөөс 30 сая төгрөг хүртэлх зээл, BNPL үйлчилгээ, банкны хуулганд суурилсан бичил зээл.
- Жилийн хүүгийн хувь (ЖХХ): 27.6% - 39.6%.
- Нөхцөл, хураамж: Зээл олголтын хураамжгүй. Баталгаатай, ойлгомжтой гэрээний нөхцөлтэй.
- Бүртгэл/Танилт: Иргэний үнэмлэх, утасны дугаар.
- Үнэлгээ: Санхүүгийн түүхэнд суурилсан зээлийн үнэлгээ.
- Зохицуулалтын байдал: СЗХ-ны тусгай зөвшөөрөлтэй.
- Хэрэглэгчийн үнэлгээ: Google Play Store дээр 4.1 үнэлгээтэй (2,520 гаруй үнэлгээ).
3. Их Монгол Кредит
- Бүртгэл: ИХ МОНГОЛ КРЕДИТ ХХК.
- Зээлийн бүтээгдэхүүн: 300,000 төгрөгөөс 5 сая төгрөг хүртэлх зээл. Сарын хүү 0.5%-2.0%, ЖХХ 6%-24%, хугацаа 2-6 сар.
- Нөхцөл, хураамж: Үйлчилгээний хураамж 5,000 төгрөг. Хэдийд ч эргэн төлөх боломжтой.
- Бүртгэл/Танилт: Утасны дугаар, иргэний үнэмлэх.
- Үнэлгээ: Дотоод зээлийн үнэлгээ.
- Зохицуулалтын байдал: Тусгай зөвшөөрөл нь баталгаажаагүй.
4. Гэрэл
- Бүртгэл: Гэрэл Санхүү ББСБ ХХК, 2015 оны дөрөвдүгээр сараас тусгай зөвшөөрөлтэй.
- Зээлийн бүтээгдэхүүн: 50,000 төгрөгөөс 3 сая төгрөг хүртэлх зээл. ЖХХ 0%-34.8%, хугацаа 3-24 сар.
- Нөхцөл, хураамж: Үйлчилгээний хураамжгүй. Хиймэл оюунд суурилсан үнэлгээ, Монголбанкны мэдээллийн сангаар шалгадаг.
- Бүртгэл/Танилт: Иргэний үнэмлэх, утасны дугаар.
- Зохицуулалтын байдал: СЗХ-ны тусгай зөвшөөрөлтэй, мөнгө угаахтай тэмцэх, мэдээллийн нууцлалын шаардлага хангасан.
- Хэрэглэгчийн үнэлгээ: Google Play Store дээр 4.2 үнэлгээтэй (227 үнэлгээ).
5. M Credit
- Бүртгэл: Соломон Инвестментс ББСБ ХХК, 2016 оноос хойш.
- Зээлийн бүтээгдэхүүн: 50,000 төгрөгөөс 5 сая төгрөг хүртэлх и-зээл. ЖХХ 0%-36%, хугацаа 90 хоног хүртэл, гурван удаа сунгах боломжтой. Хүүгүй BNPL сонголттой.
- Нөхцөл, хураамж: Үйлчилгээний хураамжгүй. Урамшууллын оноо нь ЖХХ-ийг бууруулдаг.
- Бүртгэл/Танилт: Онлайн гэрээ, иргэний үнэмлэх.
- Үнэлгээ: Дотоод үнэлгээ, ISO 27001:2022 мэдээллийн аюулгүй байдлын стандартаар баталгаажсан.
- Зохицуулалтын байдал: ББСБ-ын тусгай зөвшөөрөлтэй.
- Хэрэглэгчийн үнэлгээ: Google Play Store дээр 50,000+ суулгалттай, үнэлгээ харагдахгүй.
Зээлийн Хэмжээ, Хүүгийн Түвшин, Хугацаа
Дижитал зээлийн аппликейшнүүд нь хэрэглэгчдийн хэрэгцээнд нийцсэн өргөн сонголттой байдаг. Ихэнх аппликейшнүүд 50,000 төгрөгөөс эхлэн 30 сая төгрөг хүртэлх зээлийг санал болгодог. Жишээлбэл, Simple.mn 30 сая хүртэлх зээл олгодог бол, Гэрэл апп 3 сая хүртэлх зээл олгодог.
Жилийн хүүгийн хувь (ЖХХ) нь аппликейшн болон зээлийн төрлөөс хамаарч 6 хувиас 39.6 хувь хүртэл хэлбэлздэг. Зарим аппликейшнүүд (жишээлбэл, Гэрэл, M Credit) эхний үед эсвэл тусгай нөхцлөөр 0 хувийн хүүтэй зээл санал болгох нь бий. Зээлийн хугацаа нь ихэвчлэн 2 сараас 24 сар хүртэл, зарим тохиолдолд 90 хоног хүртэлх богино хугацаатай байдаг бөгөөд сунгах боломжтой байдаг.
Хүүгийн түвшин өндөр байх нь хэрэглэгчийг өрийн давтамжид оруулах эрсдэлтэй тул зээл авахаасаа өмнө бүх нөхцөлийг сайтар судалж, харьцуулах нь чухал юм.
Зохицуулалтын Орчин Ба Хэрэглэгчийн Хамгаалал
Монгол Улсын дижитал зээлийн зах зээлийг Санхүүгийн Зохицуулах Хороо (СЗХ) болон Монголбанк хамтран зохицуулж, хянаж байдаг. Банкны тухай хууль, Мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тухай хууль, Хэрэглэгчийн эрх ашгийг хамгаалах тухай хуулиуд нь энэхүү салбарын үйл ажиллагааг зохицуулдаг үндсэн хуулиуд юм. Зээлдэгчдийг хамгаалах зорилгоор Монголбанк нь бодлогын хүүг 12 хувьд хүргэж, шинээр олгох хэрэглээний зээлд 50 хувийн өр-орлогын харьцааны хязгаарлалтыг тогтоосон байна.
Гэсэн хэдий ч дижитал зээлийн үйлчилгээ нь хэрэглэгчдэд тодорхой эрсдэл дагуулдаг:
- Өндөр Жилийн Хүүгийн Хувь (ЖХХ): Зарим аппликейшн 39.6% хүртэлх өндөр ЖХХ-ээр зээл олгодог нь зээлдэгчийг өрийн хямралд оруулах эрсдэлтэй.
- Мэдээллийн Нууцлал: Аппликейшнүүдийн мэдээллийн нууцлал, хамгаалалтын түвшин харилцан адилгүй байх нь мэдээлэл алдагдах эрсдэлийг бий болгодог.
- Хэт Өрлөх Эрсдэл: Дижитал зээл авах нь хялбар байдаг тул нэгэн зэрэг хэд хэдэн зээл авах, улмаар хэт өрлөх эрсдэлд орох магадлалтай.
- Баталгаагүй Үйлчилгээ Эрхлэгчид: Зарим аппликейшн нь СЗХ-ны тусгай зөвшөөрөлгүй эсвэл үйл ажиллагааны түүх нь тодорхойгүй байж болно.
- Дарагдмал Хураамж: Зээлийн гэрээнд заагаагүй нэмэлт хураамж, торгууль, зээл сунгах хураамж зэрэг дарагдмал төлбөрүүд гарч болзошгүй.
Технологийн Нэвтрэлт Ба Мобайл Мөнгөний Интеграц
Дижитал зээлийн салбарын хурдацтай хөгжил нь орчин үеийн технологийн шийдлүүдийг өргөнөөр нэвтрүүлсэнтэй салшгүй холбоотой. Зээлийн аппликейшнүүд нь хиймэл оюун (AI) суурилсан зээлийн үнэлгээний системийг ашиглан зээлдэгчийн мэдээллийг богино хугацаанд боловсруулж, зээл олгох шийдвэр гаргадаг. Энэ нь зээлийн үйлчилгээг илүү хурдан, үр ашигтай болгож байна.
Бүртгэл болон танилтын үйл явц нь бүрэн дижитал хэлбэрт шилжсэнээр иргэний үнэмлэх, утасны дугаарыг ашиглан онлайнаар бүртгүүлэх боломжтой болсон. Зээлийн олголт нь ихэвчлэн шуурхай хийгдэж, зээлдэгчийн банкны дансанд шууд шилждэг. Энэ нь банкны салбараар үйлчлүүлэх боломжгүй эсвэл цаг зав багатай иргэдэд маш чухал ач холбогдолтой юм.
Мобайл банк болон мобайл мөнгөний үйлчилгээтэй уялдан зээлийн аппликейшнүүд нь Монгол Улсын санхүүгийн салбарт шинэ соёл, хэрэглээг бий болгож, банкны үйлчилгээнд хамрагдаагүй хэсгийг санхүүгийн системд татан оруулж байна.
Зах Зээлийн Чиг Хандлага Ба Ирээдүйн Төлөв
Монгол Улсын дижитал зээлийн зах зээл цаашид ч өргөжин тэлэх хандлагатай байна. Финтек инновацийн дэвшил, Засгийн газар болон зохицуулалтын байгууллагуудын дэмжлэг нь энэхүү салбарын өсөлтийг улам бүр түлхэц өгөх болно. Гэсэн хэдий ч Монголбанкны бодлогын хүүгийн нэмэгдэл болон өр-орлогын харьцааны хязгаарлалт нь зах зээлийн өсөлтийн хурдад тодорхой хэмжээгээр нөлөөлж магадгүй юм.
Ирээдүйд зээлийн аппликейшнүүд нь улам боловсронгуй хиймэл оюун, машин сургалтын алгоритмуудыг ашиглан зээлийн үнэлгээ, эрсдэлийн удирдлагыг сайжруулж, илүү хувийн болгосон бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг санал болгох болно. Мөн мэдээллийн аюулгүй байдал, хэрэглэгчийн нууцлал нь гол анхаарлын төвд байх бөгөөд зохицуулалтын орчин ч улам чангарч, стандартууд нэмэгдэх төлөвтэй байна.
Цаашид дижитал зээлийн үйлчилгээ нь зөвхөн хэрэглээний зээлээс гадна бизнес эрхлэгчдийн бичил, жижиг зээл, төлбөрийн шийдэл, хөрөнгө оруулалтын бүтээгдэхүүн зэрэг санхүүгийн олон төрлийн үйлчилгээг нэгтгэсэн цогц платформ болон хөгжих боломжтой юм.
Хэрэглэгчдэд Өгөх Практик Зөвлөгөө
Дижитал зээлийн үйлчилгээ нь хурдан, хялбар байдгаараа давуу талтай боловч болзошгүй эрсдэлээс өөрийгөө хамгаалахын тулд дараах зөвлөгөөг дагаарай.
- ЖХХ болон Нөхцөлийг Харьцуулах: Зээл авахаасаа өмнө хэд хэдэн аппликейшнийг харьцуулж, хамгийн бага ЖХХ, өндөр зээлийн хэмжээ, уян хатан нөхцөлтэйг нь сонгоорой.
- Тусгай Зөвшөөрлийг Баталгаажуулах: Аппликейшний тайлбар эсвэл СЗХ, Монголбанкны албан ёсны вэб сайтаас тусгай зөвшөөрөлтэй эсэхийг нь шалгаарай.
- Хэрэгцээндээ Тохируулан Зээл Авах: Зөвхөн төлж чадах хэмжээний зээлийг, зайлшгүй хэрэгцээндээ л аваарай. Зээл сунгахгүй байх нь таны санхүүд эерэг нөлөөтэй.
- Зээлийн Хамаарлаа Хянах: Өр-орлогын харьцаагаа 50 хувиас хэтрүүлэхгүй байхад анхаарч, хэт өрлөхөөс сэргийлээрэй.
- Нууцлалын Бодлогыг Үзэх: Аппликейшний мэдээллийн нууцлалын бодлогыг сайтар уншиж, ISO эсвэл AML-ийн гэрчилгээтэй, мэдээллийн өндөр хамгаалалттай аппликейшнийг сонгоорай.
Эдгээр зөвлөгөөг дагаснаар та дижитал зээлийн үйлчилгээг аюулгүй, үр ашигтайгаар ашиглах боломжтой болно. Зээлийн аппликейшнүүд нь санхүүгийн хэрэгцээг шуурхай шийдэх сайн хэрэгсэл боловч хариуцлагатай хандах нь хамгийн чухал юм.
